Optieovereenkomst

De optieovereenkomst komen we in alle uithoeken van het recht tegen. Aan elke transactie kan er immers een optiecontract voorafgaan. We denken niet alleen aan de aankoop van een woning of een handelsgebouw, maar ook aan de aankoop van aandelen, machines of bedrijfsmiddelen. De optieovereenkomst kan ook in samenhang met een andere overeenkomst opereren of net in de andere overeenkomst zijn opgenomen. Zo kan een werknemer bijvoorbeeld over een optie beschikken om een aantal aandelen van de vennootschap te kopen gedurende de termijn dat de werknemer er werkt.

De wijdverbreidheid van het optiecontract hoeft niet te verbazen. Aan een optiecontract zijn dan ook een aantal niet te negeren voordelen verbonden. Wel is het belangrijk dat het optiecontract vakkundig werd opgesteld en dat er met verschillende praktische situaties rekening werd gehouden. Een model optieovereenkomst van het net plukken en vervolgens even jouw gegevens invullen? Nee, dat is logischerwijs geen goed idee.

Een optieovereenkomst is een contract tussen twee partijen, de optieverlener enerzijds en de optienemer anderzijds, waarbij de optieverlener de optienemer een recht tot koop en verwerving toekent aan een vooraf overeengekomen prijs en gedurende (of vanaf) een overeengekomen termijn. Een optiecontract kan tegen betaling worden verstrekt of om niet. De optienemer kan zo naar eigen wens en eigen keuze zijn recht uitoefenen om te kopen aan de overeengekomen prijs, terwijl de optieverlener niet zomaar aan een derde mag verkopen.

Een optieovereenkomst is een ideale keuze wanneer er wel interesse bestaat om een zaak te kopen, maar er wel nog een aantal vraagtekens blijven bestaan. In de praktijk kennen we het bijvoorbeeld van de aankoop van een woning. Vraagtekens kunnen hier bijvoorbeeld het ontbreken van een schattingsverslag, onzekerheid over het al dan niet toekennen van financiering of de afwikkeling van onderhandelingen met een andere eigenaar zijn.

Een optieovereenkomst weet echter ook in de zakelijke sector zijn nut te bewijzen. Zo kan er een optiecontract worden afgesloten om aandelen aan te schaffen. Ook zien we projectontwikkelaars steeds vaker een optiecontract voorleggen om zo in de toekomst de mogelijkheid te hebben om de gronden aan te schaffen en gebouwen op te trekken. Ook hier kunnen verschillende onzekere factoren een definitieve beslissing in de weg staan.

In de optieovereenkomst wordt steeds aangegeven wie de optieverlener en de optienemer zijn. In principe verschilt het optiecontract hier weinig van andere overeenkomsten die ook steeds zullen starten met het weergeven van de identiteit van de verschillende partijen.

Vervolgens zullen de essentiële kenmerken van de optieovereenkomst erin opgenomen zijn. Ook dat is logisch. Denk bijvoorbeeld aan de verplichting om de zaak of de zaken onder zich te houden en niet aan een derde te verkopen. Ook het verbod om ze te bezwaren staat meestal wel in het optiecontract. Ook de optienemer zal de verkregen optie overigens niet met een zakelijk recht mogen bezwaren. Ook dat zal steeds in de optieovereenkomst staan.

Hiernaast wordt een uitoefenperiode overeengekomen. Minimaal wordt een aanvangsdatum weergegeven, maar vaak volgt ook een datum of een gebeurtenis waarop de uitoefenperiode afloopt.

Ook de uitoefenprijs zal in het optiecontract staan. De uitoefenprijs hoeft echter nog niet in de overeenkomst bepaald te zijn. Het volstaat dat de uitoefenprijs bepaalbaar is. Zo kan het bepalen van de uitoefenprijs overgelaten worden aan een door de partijen samen aangestelde deskundige. Dan moet dat wel in de optieovereenkomst staan.

Een optieovereenkomst kan overigens tegen betaling worden verstrekt maar het kan ook om niet of gratis. Hoe dan ook zal dit in het optiecontract staan.

Vervolgens wordt de manier weergegeven waarop de optienemer zijn optierecht kan uitoefenen. Zo worden discussies voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan het verzenden van een schriftelijke mededeling per aangetekende post. Maar ook zal in de optieovereenkomst staan of de optienemer zijn recht al dan niet ten dele kan opnemen. Denk bijvoorbeeld aan het gedeeltelijk kopen van het aandelenpakket of een deel van de gronden waarop het optiecontract van toepassing is. Daartegenover staat dan weer de betaalregeling die ook vaak in het optiecontract zal staan. Eveneens is het mogelijk om een hogere uitoefenprijs te bepalen indien de optie slechts ten dele wordt uitgeoefend. Dat moet dan wel in het optiecontract staan.

Indien de optie uiteindelijk wordt uitgeoefend, zal het eigendomsrecht worden overgedragen. Ook hierover zullen de partijen voorafgaandelijk een aantal afspraken maken. Vooral de levering en de eigendomsoverdracht zijn hierbij niet onbelangrijk.

Tot slot zijn er nog een aantal andere bepalingen die bijna standaard in de optieovereenkomst zullen staan. Het gaat bijvoorbeeld om het toepasselijk recht, het forumkeuzebeding, eventuele ontbindingsgronden en andere bepalingen zoals een geheimhoudingsbeding. Dat laatste is niet onlogisch indien het gaat om gevoelige overnames. Het toont meteen ook aan dat het opstellen van een optiecontract maatwerk is. Zeker omdat er soms met zoveel verschillende zaken rekening moet worden gehouden. Een model optiecontract doet dat zelden en is daarom absoluut geen goed idee.

Zonder optieovereenkomst heb je in principe geen zekerheid en moet je eigenlijk maar hopen dat de tegenpartij uiteindelijk ook effectief zal willen verkopen. Bovendien zijn mondeling gemaakte afspraken bewijsrechtelijk maar moeilijk aan te tonen. Hierdoor ben je afhankelijk van de willekeur van de tegenpartij die ineens een hogere koopprijs kan opdringen. Leuk is dat natuurlijk niet.

Het klopt dat er inderdaad ook alternatieven voor de optieovereenkomst bestaan. Zo kan je bijvoorbeeld een verkoopovereenkomst opstellen en deze voorzien van een opschortende voorwaarde. Denk bijvoorbeeld aan de voorwaarde dat je ook effectief krediet verkrijgt of dat het expertiseverslag geen onzichtbare gebreken vaststelt. Ook een ontbindende voorwaarde kan een gelijkaardig doel dienen.

Toch verschillen zij sterk van een optiecontract omdat ze natuurlijk een en ander al definitief vastleggen en je bovendien ook effectief tot actie kan worden gedwongen, terwijl een optieovereenkomst het vrijblijvend karakter net benadrukt. In de praktijk kan je bij een optiecontract nooit zomaar tot de aankoop worden gedwongen terwijl dat bij een koopovereenkomst onder opschortende of ontbindende voorwaarde dus wel het geval kan zijn. En dat wil je natuurlijk niet.