Zakelijke rente en de grenzen van het redelijke

Wanneer ondernemers (onderling) geld lenen of zakelijk kapitaal verstrekken, is het gebruikelijk om een rentevergoeding af te spreken. Die rente compenseert het risico dat de uitlener loopt én vormt tegelijkertijd een bron van inkomsten. Maar hoe hoog mag die rente eigenlijk zijn? En waar ligt de grens tussen een redelijke risico-opslag en een rente die juridisch gezien als buitensporig wordt beschouwd? Een recente uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden werpt nieuw licht op deze vragen en onderstreept het belang van zorgvuldige renteafspraken (ECLI:NL:GHARL:2025:1812).

Rente van vijf procent (per dag!)

In de betreffende zaak ging het om een lening aan een bedrijf dat in zwaar weer verkeerde. Het risico was dus erg groot en uiteindelijk ging het bedrijf ook daadwerkelijk op de fles. Bij een dergelijk hoog risico is het niet ongewoon dat men ook een hoge rente toepast. Alleen was de rente hier wel erg hoog, namelijk vijf procent per dag. De schuldeisers verstrekten leningen ter waarde van in totaal 17.500 euro. Dit geld was broodnodig om het bedrijf voor een faillissement te behoeden. In ruil daarvoor werd een rente van vijf procent per dag afgesproken. Volgens het gerechtshof was de rente zo hoog dat deze strijdig is met de openbare orde en de goede zeden. De contractuele rente werd daarom nietig verklaard, wat betekent dat deze juridisch geen effect heeft. De schuldeiser kreeg dus géén recht op de geclaimde rente van ruim 21.000 euro.

Rente moet redelijk blijven

Het principe is en blijft contractsvrijheid en dit betekent ook dat men vrij de rente en andere contractuele afspraken mag vastleggen. Het arrest maakt echter duidelijk dat zakelijke partijen, hoe ervaren en goed geïnformeerd zij ook mogen zijn, niet volledig vrij zijn om de rentepercentages naar believen te bepalen. Een rente van vijf procent per dag, goed voor ruim 1.800 procent op jaarbasis, achtte het hof disproportioneel, zelfs in het licht van het gestelde risico. Daarbij speelde mee dat de schuldenaren zich ook nog eens persoonlijk garant hadden gesteld en dat hun vermogenspositie volgens de openbare registers niet onaannemelijk was. Hierdoor was het risico veel kleiner dan wat op het eerste gezicht het geval lijkt te zijn. Dit kan een extreem hoog rentepercentage gewoon niet rechtvaardigen.

Voor ondernemers betekent deze uitspraak dat zij terughoudend moeten zijn bij het overeenkomen van hoge rentepercentages op zakelijke leningen. Hoewel een risico-opslag gebruikelijk is, moet deze altijd in verhouding staan tot de werkelijke risico’s. Rechters kijken daarbij niet alleen naar de papieren afspraken, maar ook naar de context: was het risico echt zo hoog, is er iets bekend over de kredietwaardigheid van de lener en zijn er aanvullende zekerheden? Als een overeengekomen rente buitenproportioneel is, bestaat het risico dat dit als ‘woekerrente’ wordt bestempeld en juridisch van tafel gaat.

Correcte rente afspreken

Wat dan wél als een redelijke rente geldt, hangt af van meerdere factoren. Als uitgangspunt geldt dat de rente die een particuliere belegger zou kunnen bedingen, als referentie dient. De marktrente is dus bepalend en daarbovenop is het niet ongewoon om ook een risico-opslag af te spreken. Deze zal hoger of lager zijn, afhankelijk van de context, het aflossingsschema, de looptijd, de kredietwaardigheid en eventuele zekerheden. Een vaste rente met maandelijkse betaling en concrete zekerheden zal een lagere risico-opslag rechtvaardigen dan een aflossingsvrije, achtergestelde lening zonder zekerheden. Het is belangrijk om de rente, de aflossingsmodaliteiten en eventuele zekerheden schriftelijk vast te leggen en de geldigheid van al deze afspraken juridisch te toetsen bij een advocaat. Een ogenschijnlijk lucratief rentepercentage kan in de rechtszaal immers zomaar aan de kant worden geschoven. Voor deze analyse kan men terecht bij MKBrecht.nl. Ook ondernemers die menen te worden geconfronteerd met een woekerrente, kunnen bij ons op de nodige ondersteuning rekenen.