De zorgplicht van banken bij fraude

Fraude vormt een groeiend risico, niet alleen voor particulieren, maar ook voor ondernemers. Dit gaat van phishing en factuurfraude tot complexe financiële oplichting. Ook grote bedrijven als bol.com werden hier reeds slachtoffer van. De regel is eenvoudig: criminelen vinden altijd maar weer nieuwe manieren om mensen en bedrijven te benadelen. Banken spelen hierbij een belangrijke rol. De bank is namelijk niet alleen de faciliterende partij van het betalingsverkeer, maar is ook de poortwachter die ongebruikelijke transacties kan signaleren. In sommige gevallen kan een bank zelfs aansprakelijk worden gehouden als zij haar zorgplicht schendt en onvoldoende optreedt tegen frauduleuze activiteiten.

Juridische basis van de zorgplicht

Banken hebben een bijzondere zorgplicht. Deze zorgplicht komt voort uit hun maatschappelijke rol en expertise op het gebied van financiële dienstverlening. Deze zorgplicht strekt zich niet alleen uit tot hun klanten, maar ook tot derden die indirect schade lijden door frauduleuze transacties via een bankrekening. De reikwijdte van deze zorgplicht wordt bepaald door de praktische omstandigheden. Banken zijn niet verplicht om elke transactie te controleren – dat zou bijvoorbeeld de vlotte afhandeling van het betalingsverkeer niet ten goede komen –, maar zij moeten wel ingrijpen wanneer zij ongebruikelijke activiteiten waarnemen of signalen van fraude krijgen. Rechters hanteren hierbij de norm dat banken actie moeten ondernemen bij een redelijk vermoeden van fraude of wanneer er duidelijke aanwijzingen zijn dat derden worden benadeeld. Hierbij spelen ook de bepalingen van de WWFT, de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terroristen, een rol.

Aansprakelijkheid bank bij fraude

Om een bank aansprakelijk te kunnen stellen voor schade ten gevolge van fraude, moet er met andere woorden sprake zijn van nalatigheid. De bank moet de zorgplicht niet zijn nagekomen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een bank ongebruikelijke transacties niet onderzoekt, ondanks duidelijke signalen van fraude. Daarnaast wordt van banken verwacht dat zij adequaat reageren als klanten melden dat hun rekening is misbruikt. Dit betekent dat zij onmiddellijk maatregelen moeten treffen, zoals het blokkeren van rekeningen en het waarschuwen van andere banken om verdere schade te beperken.

Een bekende zaak waarin de zorgplicht van banken centraal stond, betrof een grootschalige beleggingsfraude waarbij een zelfverklaarde wonderbelegger – lees: oplichter – jarenlang hoge rendementen beloofde aan beleggers, zonder daadwerkelijk het geld te investeren. De oplichter was toen al opgenomen als fraudeverdachte in het Extern Verwijzingsregister (EVR). In deze zaak werd geoordeeld dat de bank beter had moeten ingrijpen, aangezien er duidelijke signalen waren die wezen op frauduleuze activiteiten. Dit arrest wordt vaak aangehaald in nieuwe rechtszaken waarin slachtoffers van fraude proberen de bank aansprakelijk te stellen.

Grenzen aan de zorgplicht

Van een bank kan niet worden verwacht dat het alle transacties controleert. Daarom is de verantwoordelijkheid van de rekeninghouder groter. Er kan worden verwacht dat men ook zelf voorzorgsmaatregelen treft en voorzichtig is. Zo wordt in dergelijke rechtszaken sterk gekeken naar de mate van eigen schuld. Wanneer een ondernemer bijvoorbeeld zonder enige verificatie een groot geldbedrag overmaakt naar een leverancier waarvan het rekeningnummer blijkt te zijn gewijzigd, kan worden geoordeeld dat de ondernemer onzorgvuldig is geweest. Men mag verwachten dat de ondernemer eerst even een telefoontje doet om na te gaan of dit wel klopt.

Rechtbanken hebben in sommige gevallen geoordeeld dat ondernemers interne fraudepreventieprocedures moeten hanteren en zorgvuldig moeten handelen bij financiële transacties. Daarnaast geldt dat banken alleen verplicht zijn in te grijpen bij een redelijk vermoeden van fraude. Dit wil zeggen dat niet elke foutieve transactie of dubieuze betaling automatisch leidt tot aansprakelijkheid van de bank.

Schending zorgplicht en aansprakelijk stellen bank

Ondernemers die worden geconfronteerd met fraude en die vermoeden dat de bank haar zorgplicht heeft geschonden, kunnen baat hebben bij juridisch advies. MKBrecht.nl biedt ondersteuning bij het analyseren van de omstandigheden en het vaststellen van de juridische mogelijkheden. Daarnaast kan worden onderzocht welke juridische stappen het meest effectief zijn en of een procedure tegen de bank al dan niet kans van slagen heeft. Door deskundige begeleiding kan de kans op een succesvolle claim in ieder geval aanzienlijk worden vergroot.